Silalat di Angkola,
Bulung Gadung di Mandailing
Ulang marmayam amang di na sikola
Anggo gara-gara ni bujing-bujing



Rabu, 10 Juni 2009

Mandehe

Oleh : Saripuddin Siagian
email : saripuddin.siagian@gmail.com

binoto hamu do kawan mandehe? harana inda uboto sanga aha bahasa indonesiana.tai mendekati tu kata-kata MERABA.mencari ikan di sungai dengan mempergunakan tangan.

pala libur najolo sian purba,baik ia partongaan taon sanga pe marayak puaso,anggo mandehe on jarang do di lewatkon.harana inda tanggung asyik na.songon pandok ni tobang-tobang SANTAMPUL DUA LANCIM.

dapot gulaen,maias buse kotoran nimata.

aso songoni?. harana dabo di hamian nangge dong kamar mandi,jadi anggo giot manyapsap sangape giot maridi angkon na tubatang aek an do.

pala inda silop au sekitar kalas lima ( sederajat kelas 2 smu ) di purba,merayap ( libur) ma hami sikola dua minggu dung salose ujian partongaan taon.

jadi songon dia namandung tradisi di purba,pala libur sikola,mulak kampung ma sude,baik ia POKIR na ataupe PATAYATNA.

jadi pala mulak ma hami sian purba,ami doma penguasa di hutai,harana poso-poso nadisian manopi sude,harana mabiar kalai, di pardongan dor kalah saing,di alo inda taralo harana adong cilekna,manggombal pe kala,harana adong ningkalai pelet na pala nasian purbai.

jadi selama dua minggu, par purba doma penguasa di hutai.

tar tolu ari dung di huta,di pio dongan-dongan ma mar mangan-mangan tu saba an.

" bo..ita do,..ahama gulena?" ning si mujur ma.

" gule dontong arsakmu,ita jala tu aekan" ning si bachan buse mangalusi.

rap ipakumpul ma sanga aha na porlu,mulai sian pariuk,kuali,dahanon dan lain-lain.

sekitar jam sappulu manyogot turunma hami tu aekan adong onom kalak.

sambil donganon manjala adong buse ma dua halak na mandehe,harana anggo na ditoru ni galogai sanga di toru ni apari( hayu na marumbak tu aeki ) inda tarjala.jadi tarpaksa idehe anso kaluar gulaen nai.

lagi asik na na manjalaon, marbisik ma dabo si bachan.

" na pas ma dongan na indunan songon Hemamalini "obuk na ginjang,bontar buse" ningia lao pa monyong papangan nia adop nai dokon nia i.

"anggo ho da..unjung langa nida ho hemamalini sian pudi dompak songoni" ning si mujur busema lao mangaligi.

rupana adong anak boru najuguk di batang aek i.

"sannari dabo,inda baen na unjung tarida,tai sakirona ipatidaon ia ningroangku inda aru dao bedana" ning si bachan buse mambela diri.

" anggo iba songonidei,idia-dia pe anggo adaboru tarsarupo dei,bla bla bla" ning si mujur ma songon na ceramah.

rap mangkardak doma ami pabege-begena.

" marsipan kamu dongan...inda dong dapot namandehen on bo " ning si bopek ma songon na holas.

" dia mantong adong dapot ko i,matamupe adop adun do" ning si rohmat busema sambil manjala.

" pala dabo... tar itapadonok tusi saotik,harana sada-sada ia do di si" ningku buse mantong,songon na penasaran sanga ise dei.

sambil torus manjala dohot mandehe,sambilma hami padonok tu tapian on.

" maison na godangan..." ning si bopek madabo marsurak.

" BITISKU DEI...." ning si bachan tarsonggot.

" angkentong..... tangan tu dia mata tu dia..." ning si mujur buse ma uyom-uyom.

dung donok ma tu tapian on , anggo si bachan na bolnang sajo ma mata nia,harana anggo manurut pandapot nia inda dong ubana songon bintang film idola niai hemamalini.

" aso do langa so sain ribut kamu daganak",ning anak boru i ma lao manaili tu belakang.

" ALLALE BAYAAA...OMPUNG NISI LEMAN DO RUPA" rap ninna be lao erer mandao sian i.

" angkentong udokon do..." ning si mujur ma lao senyum-senyum pura-pura lao paias jala.

" manungkiri homu daganak tie " ning ompung si leman ma dung nida ia hami giot kehe mandao.

" painte so udokon tu inanta muyu da " ningia buse songon na mangancam.

"inda ba ompung " biasona di lambung batui nagodangi bo nabahatan ikan siruan" ning si bopek ma lao maripas-ipas kehe.

" imada ulang sala niat pala mangkarejoon sanga aha" ning si mujur buse ma mulakkon dung dao sian i.

" imada ...pas do rupa songon nai dok ni rosul tai ", innamal a'malu binniat.ningku busema patopek obari.

akhirna rap marsipan ma songoni , sampe lalu tusabaan.

" IAMBANG LE BAYA HEMAMALINI,AMPENGAN OMPUNG SI LEMAN"

rap ninna be ma lao mangaum indahan sambil martata.

sekian.

Selasa, 09 Juni 2009

MANANGKO LANCAT

Oleh : Saripuddin Siagian
e-mail : saripuddin.siagian@gmail.com

Disekitar taon 80 an marningot ma iba pala musim buah-buahan inda tanggung simburna,hampir sarupo dohot na musim manyabi isaba.

harana pada waktui adong bagedo idokon tobang-tobangi gorarna taon godang.pala topek ma waktu i , simburan doma halak di kobun daripada di huta.

Sannari inda unjung be ubege,apakah harana iba nadao sian huta,sanga buah-buahani inda ra be mardanon,ataupe mago buahi harana halak inda marsyukur tu tuhan.wallohu a'lam.
najelas madung nalolotan inda unjung be ubege adong taon godang di hitaan.

anggo inda sala au,najolo pala topekma taon godang,hampir sude tanam-tanaman marbuah,mulai sian tarutung,rambutan lancat,manggis,manombo marsak doba iba sanga dia nagiot panganon.

halak pe simburma marjago di kobun,adong na marjago tarutung,mambaen lampu ni lancat,mambaen otor ni rambutan,dohot manjagoi alak namarjago.

ningroangku anggo masalah carito marsyukur tu tuhan,ustadz tai ma pa topekna,au judul na diginjangima songoni bagianku.

pas najolo taon godang di hamian,mardanon mantong lancat,tarutung ,manggis dohot rambutan.jadi baen waktui iba apaoranna,nahum taboando mangan buah naitangko daripada naipangido,imada ningroangku sibolis nai.

disada maso atiha marjuguk-juguk di jambatan,inda binoto sanga ide nise parjolo,tiba-tiba masalose parpokatan nagiot manangko buah saborngini.

"pala tu tarutungan kita kehe,adongdo disi alak namarjago,lagi pula tarutung nape si dingkil dei" ning si BOPEK ma mamulai rencana.

"pala tuparrambutanan,adong disi anjing,lagi pula rambutanna nadao-daoan tu ujung,naron manabu ita,bonggal sahuta".ning si PAETbusema manamba usul.

"inda songoni be, tulancat nai baribai ma ita kehe, taiba angkon na hati-hati do,harana di belakang bagas ni amang borui dei,dungi nai duriandei batang naii,dungi tarbahat porkisna,harana baen namanisi lancat nai,ningku busema".

akhirna sekitar jam sambilan borngin putus ma parpokatan nagiot manangko lancat tubaribai.

palan-palan mantong kami lao manopotkon batang nai.

"nabahatando kawan durina ning sibopek ma lao manjama duri ni salak nai pakuon di batang nai".

"ja tanda do naroni,anggo inda duri nai marapu,tangan niba,ning si paet musema pa beteng -betengkon".

jadi baen au waktu i nahummenek dohot si bopek,ijulang si paet ma ami lao manjata dangka ni lancaton.

dapot si bopek mantong parjolo dangkanai,baru ro buse au di pudi nai,anggo si paet, tinggal ma ia di toru mangaligi-ligi halak.

"mabahat dapotko..." ningsi bopek ma tuau

"saotikan dope,inda aru uida dabo sanga dia nahum lamun,nagolapan".ningku antong.

"ah..ondei tusibo,ningsi bopekma lao mambuat lampu nilancati.itarik ia sumbu nai,bo torang antong".

ampe baen sibukna nangkin namanarik sumbu ni lampui , ma tardege ia sarang ni ararongga.inda bedabe...sarsar porkis,tup tap tu pati.pupu manampari.

ligi jolo ucok sanga ise do nadi belakangi "ning amang borui ma uge".

"turun kamu....! roma ompungi ning si paet ma dabo.

"ise dei...??? madung ning ipari buse sian bagas".

harani biarna tardapot.maradu ipas ma hami turun dohot si bopek,dung lalu tu toru rap marlojongma tu jambatanan.osa-osa be doma.selamat..rap ninna mantong.

ancogot nai, ro ma ipari tu bagas.

"o lae, ro hamu jolo tuson adong dokononku ning ipari mantong".

"bo aha do na masa,tumben kamu ro tuson manyogot ni ari on,ningku antong".

"imada,borngini dabo adong manaek lancatta nadi belakang bagasi".
"a ah nabarani alak nai i , dungi inda dapot ko alak nai,gari ikatapelko dei".ningku mantong,sebagai bentuk prihatin.

"imada lae...lalu au tusi mamarlojong kalak nai,jadi inda uida jabat".

"cuma....ning iparima asok.

"ahadei ...ningku busema pura-pura serius.

dapot au solop nai ditoru nilancati,dung upareso pas kuida songon solop muyui ning ipari ma lao pakaluar solop sian tas niai.

INANG GOINANG,INDA TANGGUNG ILANA.

Rabu, 03 Juni 2009

MARANGKA MARANGGI

Atia juguk sada-sada au di karosi nai jolo bagas tai ale dongan-dongan pangaranto, ima di ari ahad na solpu antargan so kotu magorib, inda binoto arani sanga aha, taringot au atia dompak menek di hita an. Maso i umurku lima taon dope, inda pe sikola, hum na marmayam sajo maia tohap niba manyogot na potang. Somal dei dohot dongan-dongan sapangkek niba rap mandehe di batang aek an, mambuat apundung atope manggis tu arang-karangan nai dolok, mardopang-dopang pake sinapang bulu pelorna mutik ni jambu, marbandol di toru-toru ni batang ni kojean, palanga marsimonjap di potang ni ari. Arani tagina na marmayam i rap dohot dongan-dongan, dodas dei lupa iba sumbayang kotu luhur dohot kotu asar. Umak niba pe pupu dei manjalak-jalaki iba tu jae-julu, oni dung pasuo matubek-bek mei arani sasadari iba na maor i. Ambaen milas ni roa ni umak niba, bolnang mei mata nia tu iba, oni i sibitkon ia muse mei iba, palanga i puloskon ia pusot niba, get menetek doma ilu niba manaonkon hancitna. Ulang ba nangkan binoto ayah niba muse na marmayam sajo iba sasadari, doseng muse mei lidi tu urut niba, alale … murmur markoti. Songonipeba, incogot na lupa mei iba i, na maor muse mei mulak karejo niba sasadari. Olodantong, petomantong si Lian alak Mandailing.

Muda ari Sabtu najopan roangku i, arana manyogot dope ari, romei ompungku marlereng sian huta asal nami mangalap au tu bagas nami sannari di Pasendeng. Dung maridi, juguk ma au i di tangga bagas nami i painte-inte ompungku. Bope nian maso i indape bahat kalak na marlereng di amian, taiba anggo sora ni kiring-kiring ni lereng ni ompungku muda ipalu ia marbeso do terbege dohot alak na lain. Dao dope sian bagas nami i, muda dung ubege sora ni kiring-kiring ni lereng ni ompungki, bulus jongjong ma au i: “Maro Ompung”, ninna mei dibagasan roangku. Manombo, ambaen ancitna ulala nai sibitkon ni umak i sajo atope arani i gusari ayah au muda adong salangku, bulus mangadu mei au tu ompungku. Indabeda, anggo ompungku pe na mangamuk mei, i tojankon ia bageng mei losung, oni irambankon ia muse mei indalu nai tu taruma bagas nami i. Sammpe sannari leng na uingot dope boto nai pardok ompungki muda dompak mangamuk: “Ulang se nai parkanciti amu anggingki !!!” Anggo ayah dohot umakku pe na monjap mei alai nadua i bilik ambaen biarna, indabe na barani alai kaluar bagas pasuo dohot ompungku. “Sada-sada !!!”, ima na ro obar dibagasan roangku, oni mikim muse aun’tong.

Dung tarpalan ilala ompungku, i ompa ia ma au i, dungi i pajuguk ia ma au i di boncengan ni lereng nia i. Dung i dorong lereng nia i dua-tolu langka, bulus i panaek ia ma lereng i salaos mangguncang na. Ami pe kehe ma marlereng marpalan-palan tu poken Hutanopan sian topi-topi ni dalan godang i. Lalu tu poken, songon na biaso, i pasahat ompungku mei lereng nia i di amangboru Jamarombun, na marjagal timbako dohot pusuk nai lambung parbantean na i lombang. Salose pasahat lereng, i togu-togu ompungku mei au lao tu dolok torus tu parjagalan ni Umak Umbik nai topi balerong i. Tolap tu si, i paido ompungku mantong pocal dua tapak, lomang opat korot, oni cendor dua mangkuk. Indape nai aumkon boto pocal dohot lomang i tu papangan niba, mudung ro mei ijur niba di bagasan baba niba, mariari tarsiak muse nida pocal i. Indabeda, dung abis tarpangan pocal dohot lomang i, oni minum cendor muse dungi, ompungku pe ngada tarantai ia be, na bulus torap ma ia ambaen butongna. Anggo au leng marpupu merdet monmonku arani siakna boto pocal ni Umak Umbik i. Dung salose namangankon i, i oban ompungku ma au maor di poken i, satongkin-satongkin maradian atia pasuo ompungku dohot koum-sisolkot nia, rap mangeceti oni sasakali rap mekkel, ra musengtong mangkair sasaulak.


Anggo ompungku da, asal do pasuo dohot sitandaan nia, inda na lupa ia patandaonsa bahaso au paompu nia: “Olo, on ma paompu na godang na, gorar na si Lomo !!”, ninna sajo mei mandok koum-sisolkot nia i patidaon godang ni roana.
Muda tu poken au dohot ompungku, adong sajo dei nai ida ni mata nia ambaen di au. Indape na malap-lap sipatu niba, na get i tabusi ia muse mei sipatu niba na baru. Imada so goyakna roa ni ayahku paida-ida ompungku: “Ulang na sai paenjeng ayah si Lian, sanga inda jadi alak ia saulak on !!!” Ning ayahku mei mandok ompungku. Ro ning ompungku: “Gorarna pe anggingku, roa-roangku songoni !!!” Ning ompungku muse mei. Muda tu umakku dodas dei ompungku mandok: “Ulang sei sibitkon paompungki, maen !!!”. “Olo amangboru !!!” Ning umakku songoni pamalum roa ni ompungku. “Olo ... olo ... olo ... ningmu maen, tai leng nai pisatkon ko juo do u ida, ligima pusot ni si Lomo leng na rata dope u ida !!!”. Ning ompungku muse. Sip tong umakku songoni, ipalalu ia karejo nia. “Goso jo isi bayo na muap tano !!!”, aropku tarsongon i ma na dong dibagasan roa ni umakku.

Allohu akbar ... Allohu akbar ... tarbege bahang sian masojid. Bo, magorib ma rupa. Dungi jonjong au sian jugukanki, torus lao marpalan-palan tu bulakang get manjawek. Dung salose manjawek leng na adong do boto na solot di bagasan roangku: ”Aso mei so songoni luai ke !!! Ayah ni ayahku udok ompung, sabalikna ompungku mandok au anggi, na marangka maranggi do au dohot ompungku luai ?!!”

Gandoang, 1 Juni 2009
by edi nasution

Selasa, 02 Juni 2009

Di Pudi Ni Pintu

"Mangan dope au da!" ning si Sorngap mandok alak bagas nia
"Pala namangan, mangan ma, tai natalak do muloi nangkin". "Dung salose non tutup da, modom au parjolo!" ning alak bagas si Sorngap mandok puang nia na mangan didapur hira-hira pukul sambilan borngin.
"Ak dongan, tongkin nai ho modom le, copat iba mulak tingon lopo salana, tonga borngin iba mulak mur ma sala, adong pokatonta satongkin sugari" ning si sorngap muse mulakan mandok induk ni api nia.
Dung sidung mangan, marcarito ma si Sorngap :
"Adong nangkin sada toke, halak na sipit mata nai, ro tingon Medan, ningia porlu disia anggota get karejo pature dalan" ning si Sorngapma mamuloi kecek.
"Makasud ni abang songondia?"
"Anggo bolas do sugari parincoran,
mayup arambir marmago-mago,
anggo bolas do sugari pangidoan,
pinomat sakalion patola au mangaranto".
"Jadi tinggal ma hami dison?"
"Tai buat sementara waktu do, muda cocok tongkin nai, uoban komu tusadun, pala inda cocok tong mulak au mulak tuson" ning si Sorngap mangalus
"Muda kehe ho marbabo
Ulang tak-tak batangintai
Muda ingkon na kehe doho mangaranto
Ulang lupa ba di daganak tai"
*****
Sonjia mantong dongan namarkampung gorarna, angke ngajabat na aha karejo salain namangguris maia, marsaba, sasakali manggore pala dompak musim. Anggo namarboniaga dikampungi nataretong dei dot jari sanga piga nara, harana hum namanuliskon sajo dei non karejo, sidung ni i romai songon sudagar apundung, mago pangkal mago ujung.
Jadi anggo namanjalaki sinadonganma tehe tama dokonon tardokon do da aropku naborat dei, apalagi arga ni ape le inda narabe magodang, sementara kabutuhan na asing tiop tongkin magodang, indapedo anak sikola. Mandaek ma iba non ari Jumahat, ke marpoken ari Sabtu tu Kotanopan, tibo di ari Salasa namarutang muse mai mulak di lopo an. Sonima satorusna, sampe masuk muse non bulan puaso. Pala dung donok ari rayo namanjalaki gadison muse mai, manombo madung rante ni inang ni daganak malayang, manombo madung kurabu si Taing Habang.
*****
Jadi sonimada, singkat ni caritona marangkat juo si Sorngap tu Medan karejo dalan dot toke na ro mangalap kalai tu huta nialai i. Sadari-dua ari, torus ma karejo si Sorngap dohot ringgas ni na karejo. Maklum hita ma antong goararna pe nabaru karejo tontu inda na tanggung ringgasna be, ulang do ro tokei naso obanon nia pe iangkat ia mai, padiar susat tu bondari anggo isi tokei karejona pe ngana tanggung copatna. Tai ba dung ke non toke nai, na iupuntoling nia muse mai mangidup, dor mai jongang, apalagi pas adong muse boru-boru na lewat, suang mai ia mandorna.
Songoni ma satorusna, sabulan, dua bulan, kiriman tu huta pe lancar dope santak masuk patolu bulanna. Dung ni boto hamu muloi ma markerer kiriman si Sorngap, biasi songoni? Bo, rupa nadung diporsayai i Tokei do ia manjadi mondur. Jadi sian pandokon nia, angkon na irubah ma panampilan. Muloi ma si Sorngap manabusi baju nabaru, sipatu baru santak tu miak uskus.
Rupana baya disada maso disuru toke niai ia tu bagas mangalap bahan bangunan, bo tarpaida disia boru ni toke niai inda tanggung lagakna, bontarna mangalobi'i, sipit muse matana. "Inda dong di Mandailing nasonon bontarna on" ning roa si Sorngap dibagasan.
Pas disada ari, karejo ma halai inda sadia dao sian bagas ni toke niai, hira-hira saratus meter do, pature bondar ni dalan. Jadi rupana porlu ma di halai tali baen pangkobet ni profil, isuru toke i ma si sorngap tu bagas mangalap tali.
"Tolong kamu ke rumah dulu, minta tali sama nona!" ning toke niai mandok si Sorngap
"Baik toke, dimana talinya toke?" ning si Sorngap
"Ada di belakang pintu" ning toke niai antong mangalus
Marangkat si Sorngap mopop tu bagas ni toke niai, tai boto hamu di tongandalan sego niat si Sorngap. Dung lalu tu bagas, itok-tok ia pintu lao mandok, :
"Nona, nona!!!" ning si Sorngap manoktok pintu
"Iya, tunggu sebentar, ada apa bang?" ning boru ni Toke i lao ro sian kamar mandi maranduk-anduk.
Paida-ida namaranduk i, ibelokkon si Sorngap obar ni Toke niai.
"Nona, kata toke, sekali, dibelakang pintu!' ning si Sorngap, motar doma sorai
Mambege obar na songonian, tontu antong marsurak Nona i, sampe tarbege di tokei tu dalanan.
"Apa lagi???" ning toke i sian nadao
"Tidak dikasih Nona!" ning si Sorngap inda ra talu
"Nona, kasih!!!" ning toke i sian nadao
Jia ma mungkin antong ilehen Nona i, kasidunganna bele-bele marsurak kalai ro toke nai, langsung hona pecat si Sorngap sadari i, mantak karejo, mulak tu kampung, mangguris muse mulak songon na biaso.

Senin, 01 Juni 2009

Salapanjujar

ANGKAT MULAK DUNG MADABU
Adong dua anak boru na juguk di tangga bagas nadompak asik mangkobari halak, siaha ni siaha manga aha, salangia salangau salang-salang. Inda dong napade nida halai nadua halak namangolu diginjang ni tano ni Tuhan on, kayo halak mancit ulu nia, miskin kalak mabiar muse ia mangido tusia.
Asik-asik mangkobari, bahang Bilal di Masojid mandok masuk Kotu Isya.

Umak si Seno : "Ois da, ise muse pe nabahangi-i songon sora ni ambeng
na isarat doma binege"
Umak si Pinomat : "Tai angkang na di homui dei"
Umak si Seno : "Bo, malo muse do ia bahang dabo tie, tagi juo doba
binege sora nai, malo muse ia dabo malandung-
landungkon sora nia"
Umak si Pinomat : "&#%^)O)_))(*^%$

*****
UCOOOOPPPPP

Baen sun ni arun ni Jamanduda, madung bahat halak marsitungkir di bagas ni ibana, adong namaroban panganon, adong namaroban Imbako. Tai boto hamu hum gorarna sajo pe antong baya namarnyae, ahape ilehen ngana jabat na ihumkon nia.
Bele-bele soni roma Lobe Afdol manungkir, lao mangkuling tu si Jamanduda :

"Mangucop ma hamu jolo dabo lae"
(lao mangkusipkon tu suping nai, asok tai binege).
"Ucooooppppppp" ning Jamanduda antong mangalusi


*****

INDALE HAYU I DONGAN

Di hami an najolo dodas doi ro Halak Barat maradian manggambar 'bagas godang' songoni 'sopo godang' nadong di kampung nami i. Jadi disada maso ro muse mada halak barat nalampas-lampas manggambar bagas godangi, tarida di halak barat i si Jamintop dompak asik martukang kandang ni bagas, marsapa ma halak barat i tu si Jamintop :

"How Are You" ning halak barat i
"Inda ba le dongan hayu i, bulu dei" ning si Jamintop lao tiop tokokna

*****


JIA UM BAHAT?

Jiadole roa muyu bahatan na 'Tolunjujar' sampado 'Salapanjujar'?
Anggo ning roangku da dongan bahatan dei Tolunjujar, harana anggo Nasala Panjujar inda nadongi namadabu, nga antong roamuyu ipar?
Bulunggadung Mandailing, O Tano Hasorangan, Tano Hatubuan, Inganan Parmayaman, Lubuk Parkatimbungan, Sian Ranjo Batu Santak Tu Sihepeng, Tano Nagambur Nanapu, Ingkon Mulak do au pala marhepeng..... alaleee bayaaa...